Polska

Deklaracja brukselska w sprawie uczenia się języków

“Wer fremde Sprachen nicht kennt, weiß nichts von seiner eigenen.”
(Kto nie zna języków obcych, nic nie wie o własnym) J. W. Goethe

Europejska Federacja Narodowych Instytucji na rzecz Języka (EFNIL) została założona w Sztokholmie w 2003 r. jako sieć czołowych organizacji zajmujących się językiem i innych ogólnokrajowych języ­kowych gremiów z państw członkowskich Unii Europejskiej. Każda instytucja członkowska EFNIL-u jest głęboko i mocno zaangażowana w popieranie i promocję języka lub języków swego kraju. Członków EFNIL-u jednoczy przekonanie, że języki, którymi się zajmują, są integralnymi składnikami europejskiej różnorodności językowej oraz podstawą rozmaitości kulturalnej Europy i jej kulturowego bogactwa. W celu utrzymania i dalszego rozwoju swoich języków oraz promo­wania poczucia wspólnej tożsamości europejskiej wśród obywateli państw Unii, członkowie EFNIL-u popierają nie tylko naukę i używanie swoich języków narodowych/urzędowych, ale także naukę dodat­ko­wych języków europejskich. Jest rzeczą oczywistą, że w swoim włas­nym interesie wszyscy mieszkańcy Europy powinni być wielojęzyczni. Ogólnym zaś celem jest wielojęzyczna społeczność obywatelska wielojęzykowej Europy. Członkowie EFNIL-u poczuwają się do obo­wiązku popierania tego celu na podstawie następujących obserwacji i zaleceń.

1.

W miarę integracji Europy, obniżania a ewentualnie i zniesienia barier administracyjnych zwielokratniają się okazje komunikacji między użytkownikami różnych języków. Aby sprostać tej rosnącej fali kontaktów językowych, sprawą najwyższej wagi jest rozwój nowych podejść, metod i środowisk służących wielojęzycznemu przekładowi, interpretacji i mediacji, a także nauce obcego języka i uczeniu się go z myślą o zwiększeniu wymiany ekonomicznej i kulturalnej oraz ruchliwości obywateli szukających w Europie pra­cy i oświaty.

2.

Uznając praktyczną wartość używania w Europie języka an­giel­skiego jako języka roboczego w pewnych kontekstach zawodowych, oświatowych i innych społecznych, za sprawę najwyższej wagi uważa się podtrzymywanie, umacnianie i dalszy rozwój wszystkich urzędowych języków narodowych krajów europejskich w ich wszystkich dziedzinach funkcjonalnych.

3.

Wszyscy obywatele każdego kraju Europy powinni mieć możli­wości uczenia się tych języków obcych, których najbardziej po­trze­bu­ją w pracy, życiu społecznym, studiach i do osobistego ro­zwo­ju. Powinni oni mieć prawo uzyskiwania akredytowanego poświad­czenia poziomu kompetencji w komunikowaniu się w językach innych niż własny, a poświadczenia te powinny być uznawane jako świadectwa kwalifikacji do pracy i badań w każdym z państw członkowskich UE.

4.

Oświata w europejskich krajach członkowskich powinna wspierać wielojęzyczny etos komunikacji i możliwości uczenia się różnych języków oprócz pierwszego języka uczniów. Powinna motywować rozwój komunikacyjnej kompetencji w różnych językach razem z towarzyszącą jej świadomością międzykulturową.

5.

Dlatego EFNIL apeluje do rządów państw europejskich o wzmo­cnienie i udoskonalenie nauczania obcych języków rów­nolegle z nauczaniem urzędowego języka narodowego (lub języ­ków na­ro­dowych) każdego kraju.

5.1

Oświata formalna i nieformalna powinna oferować szeroki wybór języków, obejmujący wszystkie – gdzie tylko to byłoby możliwe – urzędowe języki europejskie.

5.2

Kompetencja komunikacyjna w 1+2 językach (= pierwszy język plus dwa inne języki) powinna stanowić cel minimum dla podstawowego i średniego systemu oświatowego każdego kraju. Jeśli pierwszy język ucznia nie byłby urzędowym ję­zy­kiem danego kraju, język urzędowy powinien być jednym z dwóch dodatkowych.

5.3

Oprócz tworzenia możliwości posługiwania się co najmniej dwoma innymi językami należy zachęcać do biernego uży­wania dodatkowych języków w celu rozwoju wzajemnego po­ro­zumiewania się (dzięki któremu każdy mówca używa swego własnego języka i rozumie język innego).

5.4

Dorosłych należy zachęcać, by doskonalili swą kompetencję w narodowym/urzędowym języku (lub językach) swego kraju i uczyli się języków obcych. Ustawiczne uczenie się powinno obejmować uczenie się języków. Możliwości nauki dorosłych powinny być zwiększane i doskonalone w formalnych i nieformalnych układach oświaty dorosłych, w miejscu pracy i w innych instytucjach prywatnych i publicznych.

5.5

Oprócz nauki obcego języka w kraju powinny być zwiększone możliwości uczenia się go za granicą. W szczególności należy poprawić warunki administracyjne wymiany uczniów, stu­dentów, nauczycieli i pracowników między państwami człon­kow­skimi Unii Europejskiej.

5.6

W każdym kraju członkowskim Unii Europejskiej należy stwa­rzać osobom (dzieciom i dorosłym) nie będącym rodo­witymi użytkownikami języka narodowego (urzędowego) lub języków narodowych (urzędowych) państwa, w którym prze­by­wają, więcej i lepszych możliwości uczenia się ich, a także utrzymania i rozwijania kompetencji w używaniu języków ojczystych.

6.

Zarówno rządy poszczególnych krajów, jak i organy UE powinny wspierać tworzenie i produkcję językowych narzędzi i zasobów służących nauce języków obcych. Takie narzędzia i zasoby obej­mo­wa­łyby jednojęzyczne, wielojęzyczne i paralelne korpusy tekstów, tezaurusy, banki danych terminologicznych, słowniki, urządzenia do przekładu automatycznego, materiały do nauczania i samodzielnego uczenia się języka, projektowane zgodnie z wspól­ny­mi standardami europejskimi. Szczególną uwagę i popar­cie należy okazać językom i parom językowym, które dotychczas były zaniedbywane przez komercyjny przemysł językowy.

7.

Jako empiryczna podstawa dla krajowej i europejskiej polityki ję­zy­ko­wej, włącznie z nauczaniem i uczeniem się języka, powinien zostać utworzony europejski monitor językowy (ELM), być może jako rozszerzenie „Europejskiego Wskaźnika Kompetencji Języko­wej“, przygotowywanego przez Komisję Europejską. Sytuacja ję­zykowa jest krańcowo płynna i wymaga starannej obserwacji. ELM byłby systemem informacyjnym, który regularnie zbiera i ocenia dane o uwarunkowaniach językowych i ich kształtowaniu się we wszystkich państwach Unii, łącznie z danymi o kompetencji w posługiwania się obcymi językami oraz o nauczaniu obcych języ­ków. Organizacje członkowskie EFNIL-u byłyby naturalnymi part­nerami takiego systemu monitorowania.

8.

EFNIL popiera instytucje Unii Europejskiej i Rady Europy w ich próbach i projektach utrzymania i umocnienia wielojęzykowej (multilingual) Europy przez rozwijanie wielojęzyczności (pluri­lin­gualism) wśród obywateli krajów europejskich.

9.

Instytucje członkowskie EFNIL-u czują się zobowiązane do roz­sze­rza­nia wzajemnej współpracy, mającej na celu uzyskanie pogłę­bionej wiedzy o językach europejskich i o sytuacji językowej w krajach europejskich. W ten sposób stają się lepiej przygotowane do szerzenia zrozumienia i akceptacji europejskiej wielojęzyko­wo­ści w swoich krajach.